ZEMLJIŠTE I PLASTENICI
Zemljište ima dvostruku ulogu u gajenju biljaka, ulogu snabdevača biljaka vodom i u njoj rastvorenim hranjivim materijama i ulogu pričvršćivanja biljaka tj. oslonca. U povoljnim uslovima, koje podrazumevaju dobre fizičke, mehaničke i hemijske osobine, zatim odsustvo ili u manjoj meri prisustvo patogena, predstavlja idealni medijum za kvalitetnu i rentabilnu proizvodnju.
Međutim proizvodnja u zaštićenom prostoru (plastenicima) je intezivna, gde u toku godine u zavisnosti da li se objekat greje ili ne, obave se dva, tri pa čak više proizvodnih ciklusa. Sve ovo je praćeno pre svega narušavanjem svih napred navedenih osobina zemljišta kao i nakupljanjem patogena. Kako je u poljoprivredi sve manje dozvoljenih sredstava za dezinfekciju, mogućnosti borbe protiv patogena su sve manje. Kada su te osobine toliko degradirane da i nekim meliorativnim postupcima više ne možemo ostvariti željeni prinos i kvalitet proizvoda postavljaju se dve mogućnosti ili prenošenje plastenika na drugu lokaciju, ili izmena oraničnog sloja zemljišta 30-40cm u plasteniku. Ovo su sve složene radnje i zahtevaju i dosta vremena i dosta sredstava. Što su plastenici po površini veći to je i problem veći i zbog obima posla i zbog potrebe za novom lokacijom koja će ispunjavati sve potrebne kriterijume i infrastrukture i orjentacije i ekologije. Upravo su to bili razlozi za prelazak na proizvodnju na veštačkoj podlozi.
Sve veštačke podloge se mogu podeliti na aktivne kao što su: supstrati, kokosova vlakna(kokopit), presovani starter sunđer itd i inertne kao što su kamena vuna, perlit, vermikulit, geolit. Poseban način gajenja je u tečnom hranljivom rastvoru i to je u pravom smislu te reči hidroponija. Proizvodnja u ostalim medijima je proizvodnja bez zemlje odnosno na veštačkoj podlozi. Poseban vid proizvodnje bez zemlje je aeroponija gde je koren izložen svetlosti ali je relativna vlažnost vazduha 100%. Najzastupleniji medijum za proizvodnju na veštačkoj podlozi je kamena vuna, koja se uspešno u proizvodnji koristi tridesetak godina. Bez obzira koja se podloga koristi osnova proizvodnje na veštačkim podlogama je da se ista odvija u potpuno kontrolisanim uslovima ishrane. Druga bitna karakteristika je da je za ovu proizvodnju potrebna skupa tehnologija, tj. jedinica za navodnjavanje koja na osnovu inteziteta svetlosti, vlažnosti, faze razvića biljaka, procenta iskorišćenosti hraniva i vode u određenim vremenskim intervalima biljkama dodaje vodu i hranu. Hranljivi rastvor je izbalansiran i pravi se na osnovu analize vode,na osnovu perioda gajenja (letnja ili zimska proizvodnja), na osnovu faze razvića biljaka i naravno na osnovu biljne vrste koja se gaji. U takvoj proizvodnji postižu se prinosi znatno veći nego na zemlji Na kraju treba istaći da proizvodnja na veštačkoj podlozi traži i odgovarajući nivo znanja.
Prednosti gajenja na veštačkoj podlozi su: ne zavisi od kvaliteta zemljišta, izdvojenost od zemljišnih patogena, celokupan proces proizvodnje u strogo kontrolisanim i sterilnim uslovima, značajno veći prinos.
Nedostaci ovakve proizvodnje su:velike investicije, veća potrošnja đubriva, voda odgovarajućeg kvaliteta znatno višeg nego u proizvodnji na zemlji, potreban viši nivo znanja. Možda i najveći nedostatak ove proizvodnje su predrasude da povrće iz veštačke podloge nije ukusno kao povrće proizvedeno na zemlji.
